چرا شیطان توبه نمی‌کند؟
سۆالی مطرح است و آن اینکه شیطان با این که می‌داند در آینده‌ای نه چندان دور در آتش بزرگ جهنم گرفتار می‌شود؛ چرا توبه نمی‌کند؟
در پاسخ به سۆال یادشده می‌توان چنین گفت:
پاسخ 1)
بین دانستن و عمل کردن تفاوت وجود دارد. انسان می‌تواند به خیلی از مسائل علم داشته باشد، ولی به علت اهمیت ندادن یا به جهت پیروی از هوای نفس و ... مخالف علم خودش عمل کند. قرآن کریم درباره عده‌ای می‌فرماید: "و آن را از روی ظلم و سرکشی انکار کردند، در حالی که در دل به آن یقین داشتند! پس بنگر سرانجام تبهکاران (و مفسدان) چگونه بود".(1) شیطان هم - مانند خیلی از انسان‌ها که به وجود معاد و ضرورت آن و به حرمت خیلی از گناهان علم دارند، ولی باز هم گناه می‌کنند،- با علم به وجود جهنم و بهشت، به اعمال خود ادامه می‌دهد. غرور و تکبر شیطان هرگز راه بازگشتی برای او نگذاشته است.
برخی از روایات از توبه ابلیس در زمان حضرت نوح (ع) خبر می‌دهد که نوح به خداوند عرض کرد: پروردگارا! اگر ابلیس توبه کند توبه‌اش قبول می‌شود؟ خطاب رسید: اگر به قبر آدم سجده کند توبه‌اش را می‌پذیریم هنگامی که نوح (ع) این موضوع را به ابلیس خبر داد. ابلیس گفت: تا آدم زنده بود من بر او سجده نکردم. آیا اکنون که مرده است به او سجده کنم؟(2)
یکی از شرایط توبه، جبران گذشته و اصلاح آن است و این امر برای شیطان قابل اجرا نیست، زیرا گناه او علاوه بر نافرمانی خدا، گمراهی بسیاری از مردم بوده است. کسی که دیگری را گمراه کرده، اگر بخواهد توبه کند و توبه‌اش پذیرفته شود، باید همه آن‌ها را هدایت نماید.
پاسخ 2)
از چند جهت می‌توان گفت: برای شیطان راه توبه و برگشت وجود ندارد.
1 – قرآن مجید اعمالی را قابل توبه می‌داند که از روی نادانی انجام گیرد:
«انما التوبة علی الله للذین یعملون السوء بجهالة؛ پذیرش توبه بر خدا است نسبت به کسانی که از روی جهالت کار زشت انجام می‌دهند».(3)
در جای دیگر فرمود: «پروردگارتان رحمت بر بندگان را بر خود نوشته است که هر کس از روی نادانی کار زشتی انجام دهد، سپس توبه نماید و خود را اصلاح کند، او توبه پذیر و مهربان است».(4)
منظور از جهالت، ندانستن نیست، بلکه عمل زشتی است که از روی طغیانگری و عناد سر نزده باشد، بلکه از روی هوی و هوس انجام شده باشد. در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که مقصود از جهالت ، گناهی است که بندة خدا آن را انجام می‌دهد که گرچه از حکم آن آگاه می‌باشد، ولی آن گاه که تصمیم می‌گیرد عمل خلافی انجام می‌دهد، در واقع جاهل است. آن گاه حضرت به آیه‌ای که مربوط به حضرت یوسف (ع) است استدلال می‌کند.(5)
قرآن مجید از یوسف یاد می‌کند که وی به برادرانش گفت: آیا به خاطر دارید ستمی که بر یوسف و برادرش روا داشتید، در حالی که همگی نادان بودید؟(6)
نادانی به معنای ناآگاهی آنان از زشتی ظلم نبود، بلکه همگی آن را می‌دانستند، ولی این علم در بازداری آنان مۆثر نبود، گویی نسبت به زشتی کار خود به کلی ناآگاه بودند. خودخواهی و هوی و هوس مانند حسادت میان آنان و زشتی عمل پرده ضخیمی پدید آورده بود.
بر این اساس شیطان که از روی طغیان و تمرد نافرمانی خدا را کرد، راه توبه را روی خود بسته است.
شیطان از خدا می‌خواهد به او مهلت دهد تا دیگران را گمراه کند، نه این که به جبران گذشته بپردازد. «از آیات قرآن استفاده می‌شود که شیطان بعد از انجام آن گناه و ایستادگی و لجاجت در برابر پروردگار سعادت و نجات خود را در جهان دیگر به کلی به خطر انداخت، بنابراین ، گناهان شیطان به حدی است که قابلیت توبه را از او سلب کرده و توبه او قابل پذیرش نیست و جایگاه ابدی او جهنم خواهد بود».(7)
2 – یکی از شرایط توبه، جبران گذشته و اصلاح آن است و این امر برای شیطان قابل اجرا نیست، زیرا گناه او علاوه بر نافرمانی خدا، گمراهی بسیاری از مردم بوده است. کسی که دیگری را گمراه کرده، اگر بخواهد توبه کند و توبه‌اش پذیرفته شود، باید همه آن‌ها را هدایت نماید. چگونه می‌تواند شیطان، افرادی را که در طول قرن‌های متمادی به هر طریق گمراه کرده، هدایت کند؟!
منبع:تبیان
وبلاگ جدید